چکیده: (298 مشاهده)
مقدمه و هدف: مرغ و تخم‌مرغ از غذاهای اصلی و تأمین‌کننده بخشی از پروتئین موردنیاز مردم جامعه است. در صورتی که این صنعت با چالش مواجه شود، در واقع سلامت جامعه با چالش روبه‌رو خواهد شد. در حال حاضر این صنعت در زمینه تولید و بازاریابی با مشکلات و معضلات عدیده‌ای روبه‌روست. در مطالعه حاضر تلاش شده است ضمن شناسایی مشکلات و فرصت‌های پیش‌روی مرغداری‌های گوشتی شهرستان کرمان، این مشکلات و فرصت‌ها اولویت‌بندی گردد.
مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر کاربردی، از نوع توصیفی–پیمایشی و براساس نحوه گردآوری داده‌ها از نوع پژوهشهای ترکیبی (کمی-کیفی) است. برای جمع‌آوری داده‌های اولیه، ابتدا از طریق مطالعات کتابخانه‌ای، پرسشنامه‌ای دقیق که تمامی اهداف پژوهش را پوشش دهد تهیه و از قبل مورد آزمون قرار گرفت. برای سنجش روایی پرسشنامه از روش روایی صوری و محتوایی و به‌منظور تعیین پایایی آن از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. داده‌ها به روش مصاحبه شخصی، طی سال 1400-1399 گردآوری شدند. جامعه آماری تحقیق حاضر را در بخش کیفی، خبرگان صنعت طیور و در بخش کمی، تولیدکنندگان مرغداری‌های گوشتی شهرستان کرمان تشکیل می‌دهند. نمونه در بخش کیفی شامل 6 تن از متخصصین و خبرگان حوزه صنعت طیور است که به روش گلوله برفی انتخاب شدند. تعداد نمونه در بخش کمی با استفاده از فرمول کوکران 45 نفر است. با توجه به اینکه تعدادی از پرسشنامه‌ها بازگشت یا به‌طور کامل پاسخ داده نشدند، در نهایت 25 پرسشنامه جهت مطالعه مورد تائید قرار گرفت. به منظور رتبه‌بندی محدودیت‌ها و فرصت‌های مورد توافق در مطالعه، از روش رتبه‌بندی گرت استفاده شد. در مرحله اول، این رتبه‌بندی به موقعیت‌های درصدی و در گام دوم، موقعیت‌های درصدی هر رتبه با استفاده از جدول ارائه شده توسط گرت و وودورث (1969) به نمرات تبدیل شد. سپس برای هر عامل، نمرات هر یک از پاسخ‌گویان با هم جمع شده و بر تعداد کل پاسخ‌دهندگان تقسیم شد تا میانگین نمره هر عامل به‌دست آید. این میانگین نمرات برای همه عوامل به‌ترتیب نزولی مرتب شد، محدودیت‌ها و فرصت‌ها بر این اساس رتبه‌بندی شدند و عامل دارای بالاترین میانگین نمره به‌عنوان مهم‌ترین محدودیت یا فرصت در دسته مربوطه در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: با توجه به نتایج، اولین و مهم‌ترین محدودیت تولید شناسایی شده توسط مرغداران، هزینه بالای نهاده‌ها با میانگین نمره 2/78 است. دومین و سومین محدودیت، به‌ترتیب عدم حمایت دولت و کمبود نهاده‌های موردنیاز با میانگین نمره‌های 1/71 و 4/64 می‌باشند. بنابراین تولیدکنندگان با مشکل جدی در تأمین نهاده‌ها و تأمین نقدینگی مورد نیاز بهدلیل افزایش قیمت نهاده‌ها مواجه هستند و این موضوع در نهایت باعث کاهش جوجه‌ریزی می‌شود. همچنین کم‌اهمیت‌ترین محدودیت‌ها، به‌ترتیب روش‌های نامناسب مدیریت با میانگین نمره 3/20 و شرایط آب و هوایی نامناسب با میانگین نمره 2/38، شناخته شدند. مهم‌ترین فرصت‌های تولید صنعت مرغداری شهرستان، به‌ترتیب رشد جمعیت و افزایش تقاضا با میانگین نمره 1/78، وجود زمین با میانگین نمره 5/67 و فراوانی نیروی کار با میانگین نمره 1/60 در بالاترین درجه اهمیت قرار دارند. از طرف دیگر به‌ترتیب فرصت‌های فراوانی نهاده‌ها، سیاست‌های حمایتی و تشویقی دولت و اعطای وام و اعتبار توسط نهادهای ذیربط، به‌عنوان کم‌اهمیت‌ترین فرصت‌ها از دید تولیدکنندگان معرفی شدند. مهم‌ترین محدودیت‌های بازاریابی نیز به‌ترتیب، وجود واسطه‌ها با میانگین نمره 6/71، عدم ثبات قیمت محصول با میانگین نمره 3/70 و پایین بودن قیمت محصول با میانگین نمره 5/69 هستند. یکی از مهم‌ترین مشکلات صنعت مرغداری، دلال محور بودن آن است و دلال‌ها تعیین‌کننده سرنوشت تولید این صنعت در شهرستان شناسایی شدند. حضور پررنگ واسطه‌ها، هم در بازار تولیدات کشاورزی و هم در بازار خوراک دام به‌چشم می‌خورد. افزایش و نوسانات قیمت محصول نیز نتیجه حضور دلال‌ها در این بخش است. کم‌اهمیت‌ترین محدودیت‌ها، به‌ترتیب تقاضای پایین مصرف‌کننده با میانگین نمره 7/20 و کیفیت پایین محصول با میانگین نمره 5/22 معرفی شدند. به‌ترتیب تقاضای مستمر برای محصولات با میانگین امتیاز 6/71، دسترسی به بازار با میانگین امتیاز 5/61 و دسترسی به امکانات حمل و نقل با میانگین امتیاز 8/55 به‌عنوان مهم‌ترین فرصت‌های بازاریابی صنعت مرغداری شهرستان کرمان در بالاترین درجه اهمیت قرار دارند. از طرف دیگر، وجود کارخانه‌ها و صنایع تبدیلی و سیاست دولت در مورد تجاری‌سازی کشاورزی و تأکید عمده بر بخش دام، به‌عنوان کم‌اهمیت‌ترین فرصت‌ها از دید تولیدکنندگان شناسایی شدند.
نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که مهم‌ترین محدودیت‌های تولید مرغداری‌های گوشتی شهرستان کرمان، هزینه بالا و کمبود نهاده‌ها هستند. مهم‌ترین اقلام مورد استفاده در تغذیه طیور (ذرت و کنجاله سویا)، از طریق تخصیص ارز دولتی از دیگر کشورها وارد می‌شوند. متأسفانه، نهاده موردنیاز تولیدکنندگان به‌طور کامل تأمین نمی‌شود و در نهایت نهاده با قیمتی متفاوت از نرخ دولتی عرضه می‌شود. بی‌شک عدم توجه به حل مشکل تأمین به‌موقع نهاده دامی مرغداران و یا عدم قیمت‌گذاری مناسب، ضرر و زیان سنگینی را متوجه صنعت طیور گوشتی در شهرستان خواهد کرد و مرغداران دیگر توان تولید و جوجه‌ریزی مورد درخواست را نخواهند داشت و این موضوع کاهش تولید و درنتیجه افزایش قیمت مصرف‌کننده را در پی خواهد داشت. نظارت دولت و دستگاه‌های نظارتی بر خرید و عرضه نهاده‌های دامی به تولیدکنندگان، حذف واسطه‌ها از طریق تشکیل شرکت تعاونی، ارائه خدمات مشاوره‌ای تخصصی به تولیدکنندگان و پرورش‌دهندگان از طریق مراکز آموزش دولتی و خصوصی و نظارت بر عرضه سوخت از پیشنهادات مطالعه حاضر به‌شمار می‌روند.
مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر کاربردی، از نوع توصیفی–پیمایشی و براساس نحوه گردآوری داده‌ها از نوع پژوهشهای ترکیبی (کمی-کیفی) است. برای جمع‌آوری داده‌های اولیه، ابتدا از طریق مطالعات کتابخانه‌ای، پرسشنامه‌ای دقیق که تمامی اهداف پژوهش را پوشش دهد تهیه و از قبل مورد آزمون قرار گرفت. برای سنجش روایی پرسشنامه از روش روایی صوری و محتوایی و به‌منظور تعیین پایایی آن از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. داده‌ها به روش مصاحبه شخصی، طی سال 1400-1399 گردآوری شدند. جامعه آماری تحقیق حاضر را در بخش کیفی، خبرگان صنعت طیور و در بخش کمی، تولیدکنندگان مرغداری‌های گوشتی شهرستان کرمان تشکیل می‌دهند. نمونه در بخش کیفی شامل 6 تن از متخصصین و خبرگان حوزه صنعت طیور است که به روش گلوله برفی انتخاب شدند. تعداد نمونه در بخش کمی با استفاده از فرمول کوکران 45 نفر است. با توجه به اینکه تعدادی از پرسشنامه‌ها بازگشت یا به‌طور کامل پاسخ داده نشدند، در نهایت 25 پرسشنامه جهت مطالعه مورد تائید قرار گرفت. به منظور رتبه‌بندی محدودیت‌ها و فرصت‌های مورد توافق در مطالعه، از روش رتبه‌بندی گرت استفاده شد. در مرحله اول، این رتبه‌بندی به موقعیت‌های درصدی و در گام دوم، موقعیت‌های درصدی هر رتبه با استفاده از جدول ارائه شده توسط گرت و وودورث (1969) به نمرات تبدیل شد. سپس برای هر عامل، نمرات هر یک از پاسخ‌گویان با هم جمع شده و بر تعداد کل پاسخ‌دهندگان تقسیم شد تا میانگین نمره هر عامل به‌دست آید. این میانگین نمرات برای همه عوامل به‌ترتیب نزولی مرتب شد، محدودیت‌ها و فرصت‌ها بر این اساس رتبه‌بندی شدند و عامل دارای بالاترین میانگین نمره به‌عنوان مهم‌ترین محدودیت یا فرصت در دسته مربوطه در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: با توجه به نتایج، اولین و مهم‌ترین محدودیت تولید شناسایی شده توسط مرغداران، هزینه بالای نهاده‌ها با میانگین نمره 2/78 است. دومین و سومین محدودیت، به‌ترتیب عدم حمایت دولت و کمبود نهاده‌های موردنیاز با میانگین نمره‌های 1/71 و 4/64 می‌باشند. بنابراین تولیدکنندگان با مشکل جدی در تأمین نهاده‌ها و تأمین نقدینگی مورد نیاز بهدلیل افزایش قیمت نهاده‌ها مواجه هستند و این موضوع در نهایت باعث کاهش جوجه‌ریزی می‌شود. همچنین کم‌اهمیت‌ترین محدودیت‌ها، به‌ترتیب روش‌های نامناسب مدیریت با میانگین نمره 3/20 و شرایط آب و هوایی نامناسب با میانگین نمره 2/38، شناخته شدند. مهم‌ترین فرصت‌های تولید صنعت مرغداری شهرستان، به‌ترتیب رشد جمعیت و افزایش تقاضا با میانگین نمره 1/78، وجود زمین با میانگین نمره 5/67 و فراوانی نیروی کار با میانگین نمره 1/60 در بالاترین درجه اهمیت قرار دارند. از طرف دیگر به‌ترتیب فرصت‌های فراوانی نهاده‌ها، سیاست‌های حمایتی و تشویقی دولت و اعطای وام و اعتبار توسط نهادهای ذیربط، به‌عنوان کم‌اهمیت‌ترین فرصت‌ها از دید تولیدکنندگان معرفی شدند. مهم‌ترین محدودیت‌های بازاریابی نیز به‌ترتیب، وجود واسطه‌ها با میانگین نمره 6/71، عدم ثبات قیمت محصول با میانگین نمره 3/70 و پایین بودن قیمت محصول با میانگین نمره 5/69 هستند. یکی از مهم‌ترین مشکلات صنعت مرغداری، دلال محور بودن آن است و دلال‌ها تعیین‌کننده سرنوشت تولید این صنعت در شهرستان شناسایی شدند. حضور پررنگ واسطه‌ها، هم در بازار تولیدات کشاورزی و هم در بازار خوراک دام به‌چشم می‌خورد. افزایش و نوسانات قیمت محصول نیز نتیجه حضور دلال‌ها در این بخش است. کم‌اهمیت‌ترین محدودیت‌ها، به‌ترتیب تقاضای پایین مصرف‌کننده با میانگین نمره 7/20 و کیفیت پایین محصول با میانگین نمره 5/22 معرفی شدند. به‌ترتیب تقاضای مستمر برای محصولات با میانگین امتیاز 6/71، دسترسی به بازار با میانگین امتیاز 5/61 و دسترسی به امکانات حمل و نقل با میانگین امتیاز 8/55 به‌عنوان مهم‌ترین فرصت‌های بازاریابی صنعت مرغداری شهرستان کرمان در بالاترین درجه اهمیت قرار دارند. از طرف دیگر، وجود کارخانه‌ها و صنایع تبدیلی و سیاست دولت در مورد تجاری‌سازی کشاورزی و تأکید عمده بر بخش دام، به‌عنوان کم‌اهمیت‌ترین فرصت‌ها از دید تولیدکنندگان شناسایی شدند.
نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که مهم‌ترین محدودیت‌های تولید مرغداری‌های گوشتی شهرستان کرمان، هزینه بالا و کمبود نهاده‌ها هستند. مهم‌ترین اقلام مورد استفاده در تغذیه طیور (ذرت و کنجاله سویا)، از طریق تخصیص ارز دولتی از دیگر کشورها وارد می‌شوند. متأسفانه، نهاده موردنیاز تولیدکنندگان به‌طور کامل تأمین نمی‌شود و در نهایت نهاده با قیمتی متفاوت از نرخ دولتی عرضه می‌شود. بی‌شک عدم توجه به حل مشکل تأمین به‌موقع نهاده دامی مرغداران و یا عدم قیمت‌گذاری مناسب، ضرر و زیان سنگینی را متوجه صنعت طیور گوشتی در شهرستان خواهد کرد و مرغداران دیگر توان تولید و جوجه‌ریزی مورد درخواست را نخواهند داشت و این موضوع کاهش تولید و درنتیجه افزایش قیمت مصرف‌کننده را در پی خواهد داشت. نظارت دولت و دستگاه‌های نظارتی بر خرید و عرضه نهاده‌های دامی به تولیدکنندگان، حذف واسطه‌ها از طریق تشکیل شرکت تعاونی، ارائه خدمات مشاوره‌ای تخصصی به تولیدکنندگان و پرورش‌دهندگان از طریق مراکز آموزش دولتی و خصوصی و نظارت بر عرضه سوخت از پیشنهادات مطالعه حاضر به‌شمار می‌روند.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
