عطااله رحیمی*۱ 
، حمیدرضا بهمنی۱ ، وحید مهدوی۱
، حمیدرضا بهمنی۱ ، وحید مهدوی۱
۱- سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
چکیده: (۱۷۵ مشاهده)
مقدمه و هدف: کنه واروآ (Varroa destructor Anderson and Trueman, 2000) آفت کلنی های زنبورعسل (Apis mellifera Linnaeus, 1758) و یکی از بزرگترین معضلات صنعت زنبورداری در سرتاسر جهان است که با تغذیه از همولنف و اجسام چربی مراحل مختلف رشدی زنبورعسل (بالغین و نوزادان) و همچنین انتقال عوامل بیماریزای ویروسی، خسارت اقتصادی بالایی را هر سال به زنبورداران و صنعت زنبورداری دنیا وارد می کند. در طی سال های اخیر، استفاده از کنه کش های شیمیایی جهت کنترل کنه واروآ منجر به ایجاد مقاومت در این پارازیت و آلودگی محصولات کندو شده است. اخیراً، عصاره های گیاهی به عنوان جایگزین مناسب کنه کش های شیمیایی به منظور کنترل کنه واروآ در نظر گرفته شده است. بنابراین، مطالعه حاضر با هدف بررسی خواص کنه کشی و حشره کشی غلظت های مختلف عصاره گیاهان هنگوان، مزره سهندی، بیلهر و لوگهنه روی کنه واروآ و میزبان آن در کلنی های زنبورعسل طی بازه زمانی 1401 الی 1402 در شرایط اقلیمی استان کردستان انجام شد.
مواد و روش ها: گیاهان هنگوان، بیلهر، مرزه سهندی و لوگه نه در اردبیهشت و خرداد ماه 1401 از مناطق مختلف استان کردستان در مرحله گلدهی جمع آوری و سپس شناسایی شدند. پس از جدا سازی مواد زائد، اندامهای هوایی گیاهان مورد مطالعه به طور جداگانه در سایه و دمای اتاق (28 درجه ی سانتیگراد و رطوبت نسبی 45 درصد) رطوبت گیری و آنها را خشک کرده و سپس با استفاده از دستگاه خردکن، اندام های هوایی آنها خرد و پودر گردید. عصاره گیاهان مورد مطالعه در این پژوهش با استفاده از دستگاه سوکسله و حلال اتانول مطلق استخراج شد. سپس، ترکیبات شیمیایی گیاهان با استفاده از دستگاه کرماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC-MS) شناسایی گردید. مطالعه حاضر در قالب آزمایش فاکتوریل براساس طرح پایه کاملاً تصادفی با 14 تیمار و هر تیمار در 5 تکرار اجرا شد. قبل از اجرای آزمایشات زیست سنجی، کلنیهای آزمایشی از لحاظ سن ملکه، جمعیت (بالغین و نوزادان) و ذخیره عسل یکسان سازی شدند. همچنین، نرخ آلودگی اولیه کندوها به کنه واروآ برای زنبورهای بالغ و نوزادان ارزیابی شد. در مطالعه حاضر، از 70 کندوی لانگستروت که در کف هر کندو یک صفحه پلاستیکی سفید چسبناک تعبیه شده بود، استفاده گردید. کلنی های آزمایشی در موقع غروب آفتاب هنگام حضور همه زنبورها در کندو با استفاده از 15 میلی لیتر از غلظت های 20، 35 و 50 درصد عصاره گیاهان نامبرده تیمار شدند. در تیمار شاهد مثبت از داروی کنه کش آپیستان (در داخل هر کندو یک نوار) و در تیمار شاهد منفی از آب استفاده گردید. هر 5 روز یکبار ساعت 10 صبح تمام شان ها هر کندو را بازدید و سپس صفحه پلاستیکی کف کندوها را برداشته و تعداد زنبورها و کنه های مرده روی آنها شمارش و بعد از برداشتن زنبورها و کنه های مرده، مجدداً صفحه پلاستکی در کف کندو قرار داده شد. در مطالعه حاضر، تاثیر خاصیت کنه کشی غلظت های مختلف عصاره هر گیاه در هر کندو محاسبه گردید. همچنین، تأثیر فعالیت حشره کشی غلظت های مختلف عصاره هر گیاه روی نرخ رشد جمعیت ( بالغین و نوزادان) نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. در نهایت، داده ها با استفاده از رویه GLM تعبیه شده در نرم افزار آماری SAS V. 9.4 M6 آنالیز و مقایسه میانگین ها نیز با روش حداقل تفاوت معنی دار (LSD) با استفاده از همین نرم افزار انجام شد.
یافته ها: به طور کلی، نتایج نشان داد غلظتهای مختلف عصاره همه گیاهان مورد آزمایش فعالیت کنه کشی نسبتاً مطلوبی جهت کنترل کنه واروآ در مطالعه حاضر نشان دادند. براساس نتایج آنالیزهای آماری، غلظت 50 درصد عصاره گیاهان هنگوان و لوگه نه بیشترین تأثیر را روی درصد تلفات کنه واروآ در کلنی های زنبورعسل مورد مطالعه نشان دادند که اختلاف آنها نسبت به سایر غلظتهای مختلف عصاره گیاهان مورد مطالعه معنی دار بود (0/01< P). نتایج تاثیر فعالیت حشره کشی غلظتهای مختلف عصاره گیاهان مورد مطالعه روی زنبورها نشان داد که درصد تلفات حشره کشی غلظت های مختلف هیچ یک از عصاره ها در تیمارهای آزمایشی فراتر از نه درصد نبود. تجزیه GC-MS عصاره گیاهان هنگوان و لوگه نه نشان داد که (E) – 1 – پروپنیل sec – بوتیل دی سولفید (44/38 درصد)، (Z) – 1 – پروپنیل sec – بوتیل دی سولفید (38/37 درصد)، n – 1 – پروپنیل sec – بوتیل دی سولفید (36/54 درصد)، گایول (20/99 درصد) و بتا پینن (15/69 درصد) به ترتیب در گیاه هنگوان و پتا- پینن (17/91 درصد)، آلفا- پینن (16/8 درصد) و آلفا- فنچیل (14/5 درصد) به ترتیب در گیاه لوگه نه اجزای اصلی عصاره را تشکیل دادند
نتیجه گیری: عصاره های گیاهی به علت پایداری بیشتر نسبت به اسانس های گیاهی، نداشتن محدودیتهای مربوط به استفاده از اسیدهای آلی، بی خطر بودن برای انسان، زنبورعسل و محیط زیست، به عنوان یک ترکیب طبیعی و جایگزین مناسب سموم شیمیایی برای کنترل کنه واروآ در کلنیهای زنبورعسل در مطالعات مختلف توصیه شده است. یافته های مطالعه حاضر نشان داد که درصد تلفات غلظت های مختلف عصاره گیاهان مورد مطالعه روی زنبورها در هیچ یک از تیمارهای آزمایشی فراتر از نه درصد نبود. بنابراین، می توان غلظت 50 درصد عصاره گیاهان هنگوان و لوگه نه را به علت داشتن خواص کنه کشی مطلوب روی کنه ها در مطالعه حاضر به عنوان جایگزین مناسب کنه کش های سنتتیک جهت کنترل کنه واروآ در کلنیهای زنبورعسل پیشنهاد کرد.
مواد و روش ها: گیاهان هنگوان، بیلهر، مرزه سهندی و لوگه نه در اردبیهشت و خرداد ماه 1401 از مناطق مختلف استان کردستان در مرحله گلدهی جمع آوری و سپس شناسایی شدند. پس از جدا سازی مواد زائد، اندامهای هوایی گیاهان مورد مطالعه به طور جداگانه در سایه و دمای اتاق (28 درجه ی سانتیگراد و رطوبت نسبی 45 درصد) رطوبت گیری و آنها را خشک کرده و سپس با استفاده از دستگاه خردکن، اندام های هوایی آنها خرد و پودر گردید. عصاره گیاهان مورد مطالعه در این پژوهش با استفاده از دستگاه سوکسله و حلال اتانول مطلق استخراج شد. سپس، ترکیبات شیمیایی گیاهان با استفاده از دستگاه کرماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC-MS) شناسایی گردید. مطالعه حاضر در قالب آزمایش فاکتوریل براساس طرح پایه کاملاً تصادفی با 14 تیمار و هر تیمار در 5 تکرار اجرا شد. قبل از اجرای آزمایشات زیست سنجی، کلنیهای آزمایشی از لحاظ سن ملکه، جمعیت (بالغین و نوزادان) و ذخیره عسل یکسان سازی شدند. همچنین، نرخ آلودگی اولیه کندوها به کنه واروآ برای زنبورهای بالغ و نوزادان ارزیابی شد. در مطالعه حاضر، از 70 کندوی لانگستروت که در کف هر کندو یک صفحه پلاستیکی سفید چسبناک تعبیه شده بود، استفاده گردید. کلنی های آزمایشی در موقع غروب آفتاب هنگام حضور همه زنبورها در کندو با استفاده از 15 میلی لیتر از غلظت های 20، 35 و 50 درصد عصاره گیاهان نامبرده تیمار شدند. در تیمار شاهد مثبت از داروی کنه کش آپیستان (در داخل هر کندو یک نوار) و در تیمار شاهد منفی از آب استفاده گردید. هر 5 روز یکبار ساعت 10 صبح تمام شان ها هر کندو را بازدید و سپس صفحه پلاستیکی کف کندوها را برداشته و تعداد زنبورها و کنه های مرده روی آنها شمارش و بعد از برداشتن زنبورها و کنه های مرده، مجدداً صفحه پلاستکی در کف کندو قرار داده شد. در مطالعه حاضر، تاثیر خاصیت کنه کشی غلظت های مختلف عصاره هر گیاه در هر کندو محاسبه گردید. همچنین، تأثیر فعالیت حشره کشی غلظت های مختلف عصاره هر گیاه روی نرخ رشد جمعیت ( بالغین و نوزادان) نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. در نهایت، داده ها با استفاده از رویه GLM تعبیه شده در نرم افزار آماری SAS V. 9.4 M6 آنالیز و مقایسه میانگین ها نیز با روش حداقل تفاوت معنی دار (LSD) با استفاده از همین نرم افزار انجام شد.
یافته ها: به طور کلی، نتایج نشان داد غلظتهای مختلف عصاره همه گیاهان مورد آزمایش فعالیت کنه کشی نسبتاً مطلوبی جهت کنترل کنه واروآ در مطالعه حاضر نشان دادند. براساس نتایج آنالیزهای آماری، غلظت 50 درصد عصاره گیاهان هنگوان و لوگه نه بیشترین تأثیر را روی درصد تلفات کنه واروآ در کلنی های زنبورعسل مورد مطالعه نشان دادند که اختلاف آنها نسبت به سایر غلظتهای مختلف عصاره گیاهان مورد مطالعه معنی دار بود (0/01< P). نتایج تاثیر فعالیت حشره کشی غلظتهای مختلف عصاره گیاهان مورد مطالعه روی زنبورها نشان داد که درصد تلفات حشره کشی غلظت های مختلف هیچ یک از عصاره ها در تیمارهای آزمایشی فراتر از نه درصد نبود. تجزیه GC-MS عصاره گیاهان هنگوان و لوگه نه نشان داد که (E) – 1 – پروپنیل sec – بوتیل دی سولفید (44/38 درصد)، (Z) – 1 – پروپنیل sec – بوتیل دی سولفید (38/37 درصد)، n – 1 – پروپنیل sec – بوتیل دی سولفید (36/54 درصد)، گایول (20/99 درصد) و بتا پینن (15/69 درصد) به ترتیب در گیاه هنگوان و پتا- پینن (17/91 درصد)، آلفا- پینن (16/8 درصد) و آلفا- فنچیل (14/5 درصد) به ترتیب در گیاه لوگه نه اجزای اصلی عصاره را تشکیل دادند
نتیجه گیری: عصاره های گیاهی به علت پایداری بیشتر نسبت به اسانس های گیاهی، نداشتن محدودیتهای مربوط به استفاده از اسیدهای آلی، بی خطر بودن برای انسان، زنبورعسل و محیط زیست، به عنوان یک ترکیب طبیعی و جایگزین مناسب سموم شیمیایی برای کنترل کنه واروآ در کلنیهای زنبورعسل در مطالعات مختلف توصیه شده است. یافته های مطالعه حاضر نشان داد که درصد تلفات غلظت های مختلف عصاره گیاهان مورد مطالعه روی زنبورها در هیچ یک از تیمارهای آزمایشی فراتر از نه درصد نبود. بنابراین، می توان غلظت 50 درصد عصاره گیاهان هنگوان و لوگه نه را به علت داشتن خواص کنه کشی مطلوب روی کنه ها در مطالعه حاضر به عنوان جایگزین مناسب کنه کش های سنتتیک جهت کنترل کنه واروآ در کلنیهای زنبورعسل پیشنهاد کرد.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
