مقدمه و هدف: کشور ایران از نظر جغرافیایی در منطقه گرم و خشک قرار گرفته و مراتع آن عمدتاً به لحاظ مواد مغذی از جمله مواد معدنی دچار کمبود و عدم تعادل میباشند. این مسئله علاوه بر ایجاد عوارض متعدد متأثر از کمبود مواد معدنی، متابولیسم بقیه مواد مغذی را نیز به مخاطره میاندازد. با توجه به این که عمده خوراک مصرفی گوسفندان کشور از مراتع تأمین شده و امکان تغذیه دستی وجود ندارد، کمبودهای یاد شده میتواند نقش مؤثری در کاهش درآمد دامدار و بهرهوری دام ایفا نماید. مواد معدنی کیلاته به آن دسته از مواد معدنی گفته میشود که به یک یا چند اسید آمینه و یا اسید آلی متصل شدهاند. به عبارت دیگر، زمانی که یک ماده معدنی به یک ماده آلی دیگر مثل اسیدهای آمینه متصل میشود ماده معدنی کیلاته را تولید می نماید. تحقیقات متعدد نشان داده است که شکلهای کیلاته روی، منگنز و مس با زیست فراهمی بیشتری در مقایسه با اشکال غیر آلی وجود دارند. این موضوع از عملکردهای مرتبط با مواد معدنی کم مصرف حمایت میکند و سبب میشود با توجه به مقدار مصرف بسیار کمتر دفع بسیار ناچیزی داشته باشد. زیست فراهمی بیشتر کیلاتها مربوط به سوخت و سازهای مختلف جذب و متعادل سازی آن و عدم وجود آنتاگونیستهای مربوط به مواد معدنی است. لذا هدفازپژوهشحاضربررسیتاثیر تغذیه مواد معدنی کیلاته (روی،مس،منگنز،سلنیوموکبالت) برعملکرد تولیدی میشهای آبستن نژاد افشاری و برههای آنهابود. مواد و روشها: حیوانات آزمایشی از یک گله با استفاده از روش همزمانسازی فحلی با 60 رأس میش آبستن سنگین نژاد افشاری با سن تقریبی دو سال و نوبت زایش دوم در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تیمار و 20 تکرار در هر تیمار استفاده شدند. طول دوره آزمایشی از روز 21 پیش زایش تا روز 70 پس از زایش بود. تیمارهایآزمایشیشاملجیرهپایهبدونمکملمعدنی (شاهد)،جیرهپایهبهعلاوهتامین نیاز از طریق شکلکیلاته مواد معدنی کم مصرف (کیلاته) و جیره سوم (جیرهپایهبهعلاوهتامین نیاز از طریق شکلآلی مواد معدنی کم مصرف (آلی) بود. جیره آزمایشی بر اساس تأمین نیازهای متابولیک میشهای آبستن و شیرده با استفاده از نرم افزار سیستم تغذیه نشخوارکنندگان کوچک SRNS[1]و بر مبنای ماده خشک دارای 68 درصد علوفه و 32 درصد کنسانتره قبل از زایش و دارای 70 درصد علوفه 30 درصد کنسانتره پس از زایش تنظیم و موازنه شد. جیره مصرفی بهصورت کاملاً مخلوط و دو بار در روز (8 صبح و 16 عصر) به میشها عرضه شد.میشها پیش از عرضه خوراک وعده صبح در شروع آزمایش، روز زایش و روزهای 35 و 70 پس از زایش با ترازوی دیجیتالی (با دقت 5/0) وزن شدند. نمره وضعیت بدنی میشها در آغاز، روز زایش، و روزهای 35 و 70 پس از زایش بر مبنای سیستم امتیازدهی 1 تا 5 نمرهدهی شدند. تولید آغوز با وزن کردن بره پیش و پس از خوردن آغوز در 24 ساعت پس از زایش و تولید شیر به روش دوشش با تزریق عضلانی اکسی توسین اندازهگیری شد.همچنین برهها در زمان تولد و 30 و 70 روزگی توزین و افزایش وزن روزانه (توسط ترازوی دیجیتالی با دقت 5/0)، اندازهگیری شدند. تجزیه و تحلیل نهایی دادهها با استفاده از رویه GLM، توسط نرم افزار آماری SAS نسخه 1/9 (SAS, 2001) انجام گرفت. مقایسه میانگین تیمارها نیز با استفاده از آزمون چنـد دامنهای دانکن در سطح احتمال خطای 05/0 انجام شد. یافتهها: نتایج نشان داد ماده خشک مصرفی (کیلوگرم در روز) پیش از برهزایی در بین تیمارهای آزمایشی تفاوت معنیداری نداشت، اما پس از برهزایی در گروه کنترل کمترین (07/0±47/2) و در گروه کیلاته (07/0±85/2) بییشترین بود (05/0>P). تولید آغوز (کیلوگرم در روز) و تولید شیر (کیلوگرم در روز) در گروه کیلاته (07/0±85/2) بهطور معنیداری بییشتر از دو گروه دیگر بود (05/0>P). درصد چربی، پروتئین و لاکتوز شیر در بین تیمارهای آزمایشی تفاوت معنیداری نداشت (05/0>P). نتایج نشان داد وزن بدن در شروع آزمایش و در زمان برهزایی تفاوت معنی داری بین تیمارهای آزمایشی نداشت (05/0<P). وزن بدن در 35 و 70 روزگی در تیمارهای کیلاته و آلی بهطور معنیداری بیشتر از گروه کنترل بود (05/0>P) ولی بین گروه آلی و کیلاته تفاوت معنیداری وجود نداشت (05/0<P، جدول 4).در 35 و 70 روزگی میشهای گروه کیلاته و آلی کنترل نسبت به گروه کنترل وزن کمتری از دست دادند (05/0>P) ولی بین گروه آلی و کیلاته تفاوت معنیداری وجود نداشت (05/0<P). وزن تولد برهها، وزن بدن در 35 روزگی، وزن بدن در 70 روزگی و افزایش وزن بدن تا 70 روزگی تفاوت معنیداری بین تیمارهای آزمایشی داشت (05/0>P). نتایج نشان داد که وزن تولد و روند افزایش وزن در سنین 35 و 70 روزگی در تیمار کیلاته نسبت به سایر تیمارهای آزمایشی به طور معنی داری بیشتر بود. نتیجهگیری: بهطور کلی نتایج پژوهش حاضر نشان داد تغذیه میشها با مواد معدنی به شکل کیلات منجر به مصرف خوراک بیشتر، ازد ست رفتن کمتر وزن بدن و در نهایت بهبود عملکرد رشد برههای افشاری شد.