صالح صالحی*1 
، حمید رضا بهمنی1 ، شیوا مفاخری1 ، حسن فضائلی2 ، عطاله رحیمی1
، حمید رضا بهمنی1 ، شیوا مفاخری1 ، حسن فضائلی2 ، عطاله رحیمی1
1- سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
2- سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورز
2- سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورز
چکیده: (307 مشاهده)
مقدمه و هدف: پسماندهای کشاورزی به مقدار زیادی در تغذیه دام‌های اهلی و غیر اهلی استفاده میشود. در سامانه های دامداری روستایی و در مناطقی‌که کشاورزی و دامپروری با همدیگر مرسوم است نقش پسماندهای کشاورزی برجسته‌تر است. در فصول خشک که علوفه تازه و کافی در دسترس نیست و همچنین در مناطقی‌که شرایط اقلیمی مناسب نبوده و کمبود خوراک دامی وجود دارد، به کارگیری پسماندهای کشاورزی می‌تواند قیمت خوراک را کاهش دهد و پایداری زیست محیطی را با استفاده از مواد خوراکی که بهطور زیاد در دسترس هستند بهبود ببخشد. با توجه به رقابت انسان و دام بر سر بسیاری از مواد غذایی و محدودیت منابع پایه تولید و از طرف دیگر سطوح بالای پسماندهای بخش کشاورزی، استفاده بهینه از این پسماندها می‌تواند نقش چشمگیری در رونق دامپروری و کاهش قیمت خوراک دام و در نهایت افزایش تولیدات دامی داشته باشد. از طرف دیگر نمی‌توان بیشتر از سطح فعلی، زمین و آب بیشتری را برای تولید اقلام خوراک دامی اختصاص داد، لذا بهکارگیری و بهره‌برداری از فرآورده‌های فرعی کشاورزی از ضروریات صنعت دامپروری است. با استفاده از پسماندهای کشاورزی محلی و قابل دسترس می‌توان جیرههای ارزانتر و مقرون به صرفه تهیه نمود و این موضوع کمک زیادی را به جبران کمبود اقلام خوراکی و گذر از چالش‌های فعلی از جمله خشکسالی‌های اخیر می‌نماید. در بلوک‌های خوراک کامل اقلام خوراکی بهصورت مخلوط در جیره استفاده میشود، بنابراین جیره خوشخوراک‌تر بوده و با این روش می‌توان خوراک‌های غیر متعارف را در جیره استفاده نمود و آنها را به تغذیه دام رساند. هدف از انجام این مطالعه امکان جایگزینی بخش‌های‌هوایی سیبزمینی در بلوک‌های خوراک کامل بود.
مواد و روش ها: ااین آزمایش به مدت 90 روز بر روی 24 رأس بره نر هفت ماهه نژاد کردی تیپ دشت و با میانگین وزن1/90± 32/7 کیلوگرم در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تیمار و شش تکرار انجام شد. برای تهیه شاخ و برگ سیبزمینی، بعد از اینکه رشد فیزیولوژی غده سیبزمینی تمام شد (در شرایطی که برگها شروع به خرمایی شدن کردند) و از نظر زراعی غده قابل برداشت بود، قبل از اینکه غدۀ سیب زمینی برداشت شود، بخش علوفه‌ای سیبزمینی برداشت و به بیرون از مزرعه منتقل و در اطراف مزرعه هوادهی و خشک شد و با خرمنکوب به قطعات 3 تا 5 سانتیمتری خرد شد و سپس در کارخانه تولید خوراک دام و طیور جیک‌دانه سنندج همراه با اجزاء دیگر جیره در نسبت‌های مختلف جهت تهیه تیمارهای آزمایشی به بلوک‌های خوراک کامل تبدیل شد. تیمارهای آزمایشی به ترتیب شامل جیره بدون شاخ و برگ سیب زمینی و جیرههای حاوی 15، 25 و 35 درصد بخش‌های هوایی سیب زمینی بودند. ترکیبات شیمیایی نمونه‌ها و مواد مغذی اندازه‌گیری شده شامل میزان خاکستر، (ADF) Acid Detergent Fibre، (NDF) Neutral Detergent Fibre ، پروتئین خام، چربی خام، انرژی خام، کلسیم و فسفر بود. صفات اندازه‌گیری شده شامل میزان افزایش وزن روزانه، میزان مصرف خوراک و ضریب تبدیل خوراک بود. پس از اتمام آزمایش ارزیابی اقتصادی تیمارها بر اساس جیرههای داده شده و عملکرد دام‌ها انجام شد. وزن دام‌ها پس از اعمال 12 ساعت گرسنگی قبل از دادن خوراک وعده صبح بهصورت هر 15 روز یکبار اندازه‌گیری شد و سپس میزان افزایش وزن روزانه برآورد شد. پس مانده خوراک هر روز صبح قبل از دادن خوراک وعده بعدی جمع آوری و هر 15 روز یکبار وزن‌کشی شد. با کسر میزان خوراک داده شده از میزان پس‌مانده، ماده خشک مصرفی تعیین شد. ضریب تبدیل غذایی با تقسیم کردن میزان خوراک مصرفی بر میزان وزن زنده بهدست آمد.
یافته‌ها: ترکیبات شیمیایی بخش‌های هوایی سیبزمینی شامل پروتئین خام، چربی خام، ADF ، NDF ، خاکستر، کلسیم و فسفر (درصد در ماده خشک) به ترتیب، 14/1، 2/14، 30، 40، 18، 2/3 و 0/11 و انرژی خام 3/58 مگاکالری در کیلوگرم بدست آمد. نتایج نشان داد میانگین افزایش وزن روزانه در تیمارهای اول، دوم، سوم و چهارم به ترتیب230، 250، 226 و 213 گرم بود. تیمار دوم اختلاف معنی‌داری با تیمارهای دیگر داشت و تفاوت تیمار اول و چهارم هم معنی‌دار بود (0/0001>P). در تیمار دوم آزمایش با وجود اینکه 15 درصد از جیره با شاخ و برگ سیبزمینی تأمین شده بود میزان افزایش وزن روزانه بیشتر از تیمار شاهد بود که از شاخ و برگ علوفه سیبزمینی استفاده نشده بود و می‌توان این‌گونه استنباط نمود که بلوک خوراک کامل نسبت به جیره بهصورت مش برتری داشته است و بلوک کردن خوراک می‌تواندسبب افزایش خوشخوراکی و بهبود هضم در دام شود. میانگین ماده خشک مصرفی روزانه به ترتیب1/81، 1/95، 1/81 و 1/89 کیلوگرم در روز بودکه تفاوت معنی داری با هم نداشتند (0/0740<P) . میانگین ضریب تبدیل جیرههای یک تا چهار به ترتیب 8/04، 7/91، 8/07 و 9/16 بود. تفاوت بین تیمار چهارم با سایر تیمارها معنی‌دار بود (0/001>P) و سطح 35 درصد شاخ و برگ سبب افزایش ضریب تبدیل شده بود. مقایسه اقتصادی جیره‌ها برای سود خالص حاصل از افزایش وزن روزانه نشان داد که با افزودن شاخ و برگ سیبزمینی بهمیزان 15، 25 و 35 درصد بلوک‌های خوراک کامل قیمت تمام شده جیره ها بهترتیب 6/35، 8/32 و 10/27 درصد پایین می‌آید.
نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج به دست آمده می‌توان استنباط نمود استفاده از شاخ و برگ سیبزمینی در تهیه بلوک‌های کامل خوراک جهت تغذیه بره‌های نر پرواری کردی به میزان تا 25 درصد کل جیره مقرون به صرفه بوده و توصیه میشود.
مواد و روش ها: ااین آزمایش به مدت 90 روز بر روی 24 رأس بره نر هفت ماهه نژاد کردی تیپ دشت و با میانگین وزن1/90± 32/7 کیلوگرم در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تیمار و شش تکرار انجام شد. برای تهیه شاخ و برگ سیبزمینی، بعد از اینکه رشد فیزیولوژی غده سیبزمینی تمام شد (در شرایطی که برگها شروع به خرمایی شدن کردند) و از نظر زراعی غده قابل برداشت بود، قبل از اینکه غدۀ سیب زمینی برداشت شود، بخش علوفه‌ای سیبزمینی برداشت و به بیرون از مزرعه منتقل و در اطراف مزرعه هوادهی و خشک شد و با خرمنکوب به قطعات 3 تا 5 سانتیمتری خرد شد و سپس در کارخانه تولید خوراک دام و طیور جیک‌دانه سنندج همراه با اجزاء دیگر جیره در نسبت‌های مختلف جهت تهیه تیمارهای آزمایشی به بلوک‌های خوراک کامل تبدیل شد. تیمارهای آزمایشی به ترتیب شامل جیره بدون شاخ و برگ سیب زمینی و جیرههای حاوی 15، 25 و 35 درصد بخش‌های هوایی سیب زمینی بودند. ترکیبات شیمیایی نمونه‌ها و مواد مغذی اندازه‌گیری شده شامل میزان خاکستر، (ADF) Acid Detergent Fibre، (NDF) Neutral Detergent Fibre ، پروتئین خام، چربی خام، انرژی خام، کلسیم و فسفر بود. صفات اندازه‌گیری شده شامل میزان افزایش وزن روزانه، میزان مصرف خوراک و ضریب تبدیل خوراک بود. پس از اتمام آزمایش ارزیابی اقتصادی تیمارها بر اساس جیرههای داده شده و عملکرد دام‌ها انجام شد. وزن دام‌ها پس از اعمال 12 ساعت گرسنگی قبل از دادن خوراک وعده صبح بهصورت هر 15 روز یکبار اندازه‌گیری شد و سپس میزان افزایش وزن روزانه برآورد شد. پس مانده خوراک هر روز صبح قبل از دادن خوراک وعده بعدی جمع آوری و هر 15 روز یکبار وزن‌کشی شد. با کسر میزان خوراک داده شده از میزان پس‌مانده، ماده خشک مصرفی تعیین شد. ضریب تبدیل غذایی با تقسیم کردن میزان خوراک مصرفی بر میزان وزن زنده بهدست آمد.
یافته‌ها: ترکیبات شیمیایی بخش‌های هوایی سیبزمینی شامل پروتئین خام، چربی خام، ADF ، NDF ، خاکستر، کلسیم و فسفر (درصد در ماده خشک) به ترتیب، 14/1، 2/14، 30، 40، 18، 2/3 و 0/11 و انرژی خام 3/58 مگاکالری در کیلوگرم بدست آمد. نتایج نشان داد میانگین افزایش وزن روزانه در تیمارهای اول، دوم، سوم و چهارم به ترتیب230، 250، 226 و 213 گرم بود. تیمار دوم اختلاف معنی‌داری با تیمارهای دیگر داشت و تفاوت تیمار اول و چهارم هم معنی‌دار بود (0/0001>P). در تیمار دوم آزمایش با وجود اینکه 15 درصد از جیره با شاخ و برگ سیبزمینی تأمین شده بود میزان افزایش وزن روزانه بیشتر از تیمار شاهد بود که از شاخ و برگ علوفه سیبزمینی استفاده نشده بود و می‌توان این‌گونه استنباط نمود که بلوک خوراک کامل نسبت به جیره بهصورت مش برتری داشته است و بلوک کردن خوراک می‌تواندسبب افزایش خوشخوراکی و بهبود هضم در دام شود. میانگین ماده خشک مصرفی روزانه به ترتیب1/81، 1/95، 1/81 و 1/89 کیلوگرم در روز بودکه تفاوت معنی داری با هم نداشتند (0/0740<P) . میانگین ضریب تبدیل جیرههای یک تا چهار به ترتیب 8/04، 7/91، 8/07 و 9/16 بود. تفاوت بین تیمار چهارم با سایر تیمارها معنی‌دار بود (0/001>P) و سطح 35 درصد شاخ و برگ سبب افزایش ضریب تبدیل شده بود. مقایسه اقتصادی جیره‌ها برای سود خالص حاصل از افزایش وزن روزانه نشان داد که با افزودن شاخ و برگ سیبزمینی بهمیزان 15، 25 و 35 درصد بلوک‌های خوراک کامل قیمت تمام شده جیره ها بهترتیب 6/35، 8/32 و 10/27 درصد پایین می‌آید.
نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج به دست آمده می‌توان استنباط نمود استفاده از شاخ و برگ سیبزمینی در تهیه بلوک‌های کامل خوراک جهت تغذیه بره‌های نر پرواری کردی به میزان تا 25 درصد کل جیره مقرون به صرفه بوده و توصیه میشود.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
