چکیده: (22 مشاهده)
مقدمه و هدف: دو منبع تحمیل حرارت به دام، حرارت ناشی از سوخت و ساز مواد مغذی و حرارت محیط هستند. زمانی که بار حرارتی تحمیل شده بیش از توانایی دام برای دفع آن باشد، تنش گرمایی ایجاد می‌شود. از جمله اثرات تنش گرمایی در دام‌های شیرده می‌توان به کاهش مصرف خوراک، کاهش تولید شیر، کاهش کیفیت شیر به ویژه کاهش چربی شیر، کاهش عملکرد تولیدمثلی، بروز انواع ناهنجاری‌های متابولیک مانند اسیدوز و به خطر افتادن سلامت و کاهش ماندگاری دام در گله اشاره کرد. تنش حرارتی چالشی است که سال‌ها خسارات اقتصادی مداوم و زیادی را به تولیدکنندگان شیر در دنیا و ایران وارد نموده است و باتوجه‌به افزایش سالیانه شدت و مدت گرما، و همچنین به دلیل اهمیت زیاد قیمت تمام شده تولید شیر و وجود مشوق‌های مالی برای تولید میزان بیشتر چربی شیر، یافتن راهکارهای مناسب تغذیه‌ای در کنار راهکارهای مدیریتی برای مقابله با تنش حرارتی بسیار حائز اهمیت است. در سال‌های اخیر پژوهش‌هایی در رابطه با استفاده از افزودنی‌های حاوی عصاره یا ترکیبات مؤثره گیاهان دارویی به عنوان راهکاری تغذیه‌ای برای مقابله با تنش حرارتی در حیوانات انجام شده است. این مطالعه با هدف بررسی تأثیر عصاره گیاهان دارویی اسطوخودوس (Lavandula angustifolia)، پونه کوهی (Origanum vulgare)، دارچین (Cinnamomum verum) و اکالیپتوس (Eucalyptus globulus ) شامل 4 خانواده از ترکیبات آروماتیک (آلدهید‌ها، هیدروکربن‌های مونوترپن، مونوترپنول‌ها و فنل‌ها) به‌عنوان یک افزودنی مؤثر در کاهش اثرات منفی تنش حرارتی بر تولید و ترکیب شیر گاوهای شیرده هلشتاین صورت پذیرفت.
مواد و روش‌ها: 90 رأس گاو شیرده هلشتاین با میانگین تولید شیر 7/4±8/31 کیلوگرم در روز و میانگین روزهای شیردهی 20±180 روز برای مدت 66 روز، در قالب یک طرح کاملاً تصادفی در دو گروه آزمایشی 1) شاهد و 2) عصاره گیاهان دارویی دسته‌بندی شدند. آزمایش دارای دو مرحله بدون اعمال تیمار (21 روز ابتدایی) و آزمایش اصلی (45 روز) بود. طی آزمایش اصلی، روزانه 50 گرم مخلوط %2 اپتی‌میلک (عصاره گیاهان اسطوخودوس، پونه کوهی، دارچین و اکالیپتوس) با کربنات کلسیم در اختیار گروه دوم قرار گرفت. شاخص دما-رطوبت (THI[1]) به صورت روزانه محاسبه شد. صفات تولید و ترکیب شیر، تداوم شیردهی، مصرف و بازدهی خوراک، دمای رکتوم، نرخ تنفس و سلول‌های بدنی شیر مورد بررسی و اندازه‌گیری قرار گرفت. از رویه MIXED نرم‌افزار آماری SAS نسخه 9 جهت بررسی و مقایسه آماری استفاده شد.
یافته‌ها: با وجود اینکه افزایش THI منجر به کاهش تولید شیر در هر دو گروه آزمایشی گردید، اما شیب کاهش تولید شیر در گروه شاهد بیشتر از گروه مصرف‌کننده عصاره گیاهان دارویی بود. نتایج مقایسه میانگین شیب خط منحنی شیردهی که به‌عنوان شاخص تداوم شیردهی در نظر گرفته می‌شود، نشان داد افزودنی حاوی عصاره گیاهان دارویی توانست به طور معنی‌داری کاهش تولید شیر ناشی از تنش حرارتی را کاهش دهد (0001/0> P). افزودنی حاوی عصاره گیاهان دارویی منجر به افزایش (به طور میانگین 4/3 درصد) معنی‌دار تولید شیر روزانه گردید (02/0= P). همچنین با مصرف عصاره گیاهان دارویی به طور معنی‌داری میانگین تولید شیر روزانه تصحیح‌شده بر اساس 5/3 درصد چربی (3.5%FCM) از 83/28 کیلوگرم به 81/29 کیلوگرم (40/3+ درصد) (04/0=P)، میانگین تولید شیر روزانه تصحیح‌شده بر اساس 4 درصد چربی (4%FCM) از 66/26 کیلوگرم به 58/27 کیلوگرم (45/3+ درصد) (03/0=P) و تولید شیر روزانه تصحیح‌شده بر اساس انرژی (ECM) از 91/28 کیلوگرم به 86/29 کیلوگرم (28/3 درصد) (04/0=P) افزایش یافت. مصرف عصاره گیاهان دارویی، تأثیر معنی‌داری بر ماده خشک مصرفی روزانه دام‌ها و بازدهی خوراک نداشت. استفاده از عصاره گیاهان دارویی با تأثیر بر اتساع عروق، دمای رکتوم (02/0 = P) و نرخ تنفس (0001/0 > P) را به طور معنی‌داری کاهش داد. ترکیب عصاره گیاهان دارویی مورد آزمایش تأثیر معنی‌داری بر درصد چربی شیر، درصد و مقدار پروتئین شیر و همچنین میزان نیتروژن اوره‌ای شیر نداشت. همچنین بین کل مواد جامد و مواد جامد بدون چربی شیر تفاوت معنی‌داری وجود نداشت، اگرچه این صفات تمایل به معنی‌داری داشتند (مقادیر P به ترتیب 07/0 و 09/0). میانگین مقدار چربی شیر تولید شده در گروه گاوهای تغذیه‌شده با ترکیب عصاره گیاهان دارویی به دلیل افزایش معنی‌دار میزان تولید شیر به طور معنی‌داری (40 گرم در روز) بیشتر از گروه شاهد بود (04/0=P). همچنین مصرف ترکیب عصاره گیاهان دارویی منجر به کاهش معنی‌دار شمار سلول‌های بدنی شیر و امتیاز شمار سلول‌های بدنی شیر و افزایش معنی‌دار درصد لاکتوز شیرگردید (0001/>P).
نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق حاضر نشان داد مصرف عصاره گیاهان دارویی منجر به کاهش معنی‌دار دمای رکتوم (02/0 = P) و نرخ تنفسی (0001/0 > P) گاوهای تحت تنش حرارتی شد. همچنین تولید شیر روزانه (02/0= P)، تولید شیر تصحیح‌شده بر اساس چربی 5/3 درصد (3.5%FCM) (04/0=P)، تولید شیر تصحیح‌شده بر اساس 4 درصد چربی (4%FCM) (03/0=P) و شیر تصحیح‌شده بر اساس انرژی (ECM) (04/0=P) را به طور معنی‌داری افزایش داد. ترکیب عصاره گیاهان دارویی، بدون اینکه بر درصد و مقدار پروتئین شیر تأثیر منفی داشته باشد، به طور میانگین مقدار چربی شیر تولید شده از هر گاو را 40 گرم در روز افزایش داد (04/0=P). همچنین شمار سلول‌های بدنی شیر به طور معنی‌داری با مصرف عصاره گیاهان دارویی کاهش (0001/0>P) و درصد لاکتوز شیر افزایش یافت (0001/0>P). با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق افزودن روزانه 50 گرم مخلوط 2 درصد عصاره گیاهان دارویی به ازای هر رأس دام به خوراک گاوهای شیرده هلشتاین جهت بهبود عملکرد تولیدی و سلامت دام‌های شیری و تولید اقتصادی شیر به ویژه در فصول گرم سال می‌تواند راهکاری مناسب باشد.
مواد و روش‌ها: 90 رأس گاو شیرده هلشتاین با میانگین تولید شیر 7/4±8/31 کیلوگرم در روز و میانگین روزهای شیردهی 20±180 روز برای مدت 66 روز، در قالب یک طرح کاملاً تصادفی در دو گروه آزمایشی 1) شاهد و 2) عصاره گیاهان دارویی دسته‌بندی شدند. آزمایش دارای دو مرحله بدون اعمال تیمار (21 روز ابتدایی) و آزمایش اصلی (45 روز) بود. طی آزمایش اصلی، روزانه 50 گرم مخلوط %2 اپتی‌میلک (عصاره گیاهان اسطوخودوس، پونه کوهی، دارچین و اکالیپتوس) با کربنات کلسیم در اختیار گروه دوم قرار گرفت. شاخص دما-رطوبت (THI[1]) به صورت روزانه محاسبه شد. صفات تولید و ترکیب شیر، تداوم شیردهی، مصرف و بازدهی خوراک، دمای رکتوم، نرخ تنفس و سلول‌های بدنی شیر مورد بررسی و اندازه‌گیری قرار گرفت. از رویه MIXED نرم‌افزار آماری SAS نسخه 9 جهت بررسی و مقایسه آماری استفاده شد.
یافته‌ها: با وجود اینکه افزایش THI منجر به کاهش تولید شیر در هر دو گروه آزمایشی گردید، اما شیب کاهش تولید شیر در گروه شاهد بیشتر از گروه مصرف‌کننده عصاره گیاهان دارویی بود. نتایج مقایسه میانگین شیب خط منحنی شیردهی که به‌عنوان شاخص تداوم شیردهی در نظر گرفته می‌شود، نشان داد افزودنی حاوی عصاره گیاهان دارویی توانست به طور معنی‌داری کاهش تولید شیر ناشی از تنش حرارتی را کاهش دهد (0001/0> P). افزودنی حاوی عصاره گیاهان دارویی منجر به افزایش (به طور میانگین 4/3 درصد) معنی‌دار تولید شیر روزانه گردید (02/0= P). همچنین با مصرف عصاره گیاهان دارویی به طور معنی‌داری میانگین تولید شیر روزانه تصحیح‌شده بر اساس 5/3 درصد چربی (3.5%FCM) از 83/28 کیلوگرم به 81/29 کیلوگرم (40/3+ درصد) (04/0=P)، میانگین تولید شیر روزانه تصحیح‌شده بر اساس 4 درصد چربی (4%FCM) از 66/26 کیلوگرم به 58/27 کیلوگرم (45/3+ درصد) (03/0=P) و تولید شیر روزانه تصحیح‌شده بر اساس انرژی (ECM) از 91/28 کیلوگرم به 86/29 کیلوگرم (28/3 درصد) (04/0=P) افزایش یافت. مصرف عصاره گیاهان دارویی، تأثیر معنی‌داری بر ماده خشک مصرفی روزانه دام‌ها و بازدهی خوراک نداشت. استفاده از عصاره گیاهان دارویی با تأثیر بر اتساع عروق، دمای رکتوم (02/0 = P) و نرخ تنفس (0001/0 > P) را به طور معنی‌داری کاهش داد. ترکیب عصاره گیاهان دارویی مورد آزمایش تأثیر معنی‌داری بر درصد چربی شیر، درصد و مقدار پروتئین شیر و همچنین میزان نیتروژن اوره‌ای شیر نداشت. همچنین بین کل مواد جامد و مواد جامد بدون چربی شیر تفاوت معنی‌داری وجود نداشت، اگرچه این صفات تمایل به معنی‌داری داشتند (مقادیر P به ترتیب 07/0 و 09/0). میانگین مقدار چربی شیر تولید شده در گروه گاوهای تغذیه‌شده با ترکیب عصاره گیاهان دارویی به دلیل افزایش معنی‌دار میزان تولید شیر به طور معنی‌داری (40 گرم در روز) بیشتر از گروه شاهد بود (04/0=P). همچنین مصرف ترکیب عصاره گیاهان دارویی منجر به کاهش معنی‌دار شمار سلول‌های بدنی شیر و امتیاز شمار سلول‌های بدنی شیر و افزایش معنی‌دار درصد لاکتوز شیرگردید (0001/>P).
نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق حاضر نشان داد مصرف عصاره گیاهان دارویی منجر به کاهش معنی‌دار دمای رکتوم (02/0 = P) و نرخ تنفسی (0001/0 > P) گاوهای تحت تنش حرارتی شد. همچنین تولید شیر روزانه (02/0= P)، تولید شیر تصحیح‌شده بر اساس چربی 5/3 درصد (3.5%FCM) (04/0=P)، تولید شیر تصحیح‌شده بر اساس 4 درصد چربی (4%FCM) (03/0=P) و شیر تصحیح‌شده بر اساس انرژی (ECM) (04/0=P) را به طور معنی‌داری افزایش داد. ترکیب عصاره گیاهان دارویی، بدون اینکه بر درصد و مقدار پروتئین شیر تأثیر منفی داشته باشد، به طور میانگین مقدار چربی شیر تولید شده از هر گاو را 40 گرم در روز افزایش داد (04/0=P). همچنین شمار سلول‌های بدنی شیر به طور معنی‌داری با مصرف عصاره گیاهان دارویی کاهش (0001/0>P) و درصد لاکتوز شیر افزایش یافت (0001/0>P). با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق افزودن روزانه 50 گرم مخلوط 2 درصد عصاره گیاهان دارویی به ازای هر رأس دام به خوراک گاوهای شیرده هلشتاین جهت بهبود عملکرد تولیدی و سلامت دام‌های شیری و تولید اقتصادی شیر به ویژه در فصول گرم سال می‌تواند راهکاری مناسب باشد.
[1] Temperature-humidity index
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |